ТҮРКІСТАН: ЗИЯНКЕСТЕРМЕН КҮРЕС ЖҰМЫСТАРЫНА ДАЙЫНДЫҚ ПЫСЫҚТАЛДЫ.

Бүгін облыс әкімінің орынбасары Нұрбол Тұрашбеков жұмыс сапарымен Арыс қаласына барып, қала әкімі Қайсар Маңқараевпен бірге Тойтөбе және Қарақұм алқаптарын аралады. Шегіртке күбіршелерінің анықталған аумақтарын зерделеп, мамандармен пікірлесті.

Іссапар аясында Қожатоғай ауылында алқалы мәжіліс өткізіп, аудан, қала әкімдіктерінің жауапты мамандарымен және тиісті сала жетекшілерімен бірге аса қауіпті Марокко шегірткесіне қарсы химиялық күрес шараларын ұйымдастыру, үйлестіру мәселелерін қарады. Биыл аса қауіпті зиянкестерге қарсы күрес барысында жіберілген кемшіліктер келесі жылы қайталанбауы үшін облыс әкімінің белгілеген тапсырмалары бойынша міндеттер нақтыланып, жауаптылар бекітілді.

Күн тәртібіне сәйкес, Агроөнеркәсіптік кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің Түркістан облысы бойынша аумақтық департаментінің басшысы Бекмұратов Нұрбол, Түркістан облысы бойынша болжам орталығының директоры Біләлбеков Нұрлыбек жоспарланған шаралар бойынша баяндады. Облыстық мәслихат депутаты Қалмұратов Төрегелді осы жылы зиянкестерге қарсы химиялық өңдеу барысында техника тапшылығы сезілгенін айтты. Сонымен қатар ошақтарды анықтау, болжам жасау үшін мамандар жүктемесін қайта қарау қажеттігін атап өтті.

Нұрбол Тұрашбеков Марокко шегірткесі дернәсілдеріне зерттеу жүргізілетін барлық аудан, қала әкімдіктеріне жекеменшік жер иелері тарапынан күнделікті өз аумақтарында зерттеу жұмыстарының жүргізілуін, нәтижесін Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына және Аумақтық инспекцияға жолдануын қамтамасыз етуді тапсырды. Марокко шегірткесіне қарсы анықтау-зерттеу шараларын тиісті деңгейде ұйымдастыру мақсатында мамандар тобын толықтыру керек екенін ескертті.Морокко шегірткесі (лат. Locusta migratoria), шегірткелердің бір түрі, соңғы жылдары әлемнің түрлі елдерінде ауыл шаруашылығына елеулі зиян келтіріп, ауылшаруашылық өнімдерінің түсімін төмендетіп отыр. Бұл шегіртке Түркіменстан, Қазақстан, Өзбекстан және басқа да Орта Азия елдерінде таралған, сондай-ақ Африка мен Жерорта теңізі аймағында кеңінен кездеседі.

Түрі мен сыртқы ерекшеліктері

Морокко шегірткесі үлкен және күшті жәндік болып табылады. Оның дене ұзындығы 6-8 см аралығында болуы мүмкін, ал қанаттарының ұзындығы 10-12 см жетеді. Дене түсі көбіне жасыл, қоңыр, кейде сары түстерге дейін өзгеруі мүмкін. Қанаттары өте кең, бұл шегірткенің ұзақ қашықтыққа ұшып, түрлі аймақтарға таралуына мүмкіндік береді. Шегіртке көбінесе топ-топ болып жиналып, үлкен шегіртке құрттарын құра алады, бұл оның қоректену аймағын айтарлықтай ұлғайтады.

Тіршілік әрекеті және экологиясы

Морокко шегіртке топтанып тіршілік етуге бейімделген. Ол топ болып шоғырланып, ұшып жүретін кезде ауыл шаруашылығы жерлеріне үлкен зиян келтіреді. Әсіресе жаз айларында шегірткелер өсімдіктерді толықтай жеп, егіннің өнімін жояды. Бұл жәндіктердің экологияда маңызды рөлі болса да, олардың ауыл шаруашылығына әкелетін зияны өте зор.

Шегірткенің негізгі қорегі – түрлі ауылшаруашылық дақылдары, соның ішінде бидай, арпа, жүгері, мақта және көкөністер. Бірнеше миллион шегіртке жинақталған кезде олар минут сайын гектарлармен жер жеп, азық түліктерді жойып, ауыл шаруашылығының үлкен шығындарына әкеледі.

Шегірткенің көбеюі

Морокко шегірткесінің көбеюі өте жылдам жүретін процесс. Ұрғашылары топ болып ұрпақ қалдыру үшін топыраққа жұмыртқалайды, және сол жұмыртқалардан бірнеше апта ішінде жаңа шегіртке дернәсілдері пайда болады. Бұл жаңа ұрпақ өте жылдам жетіліп, ересек шегіртке айналады. Сонымен қатар, шегіртке әдетте өте көп мөлшерде жұмыртқа қалдырады, ал дернәсілдер тек бірнеше ай ішінде жетілген шегіртке бола алады.

Осылайша, шегіртке популяциясы жерлерде жылдам өсіп, шөптер мен дақылдарға орасан зиян келтіреді. Әсіресе климаттық жағдайлардың өзгеруі мен жауын-шашынның көп болуы шегіртке популяциясының көбеюін жылдамдатады.

Ауыл шаруашылығына зияны

Морокко шегірткесінің ауыл шаруашылығына әкелетін зияны айтарлықтай. Бұл шегіртке топ болып жиналған кезде, олардың таралу аумағы бірнеше гектарды қамтиды. Бір топ шегіртке күніне бірнеше гектар жерді жеп, егінді құртатын деңгейге жетеді. Тек шегіртке ғана емес, оның дернәсілдері де жас өсімдіктерге қауіпті болып, оларды толықтай жойып жіберуі мүмкін. Нәтижесінде, ауыл шаруашылығында үлкен экономикалық шығындар орын алады. Бұл әсіресе бидай мен күріш сияқты негізгі дақылдар үшін үлкен мәселе тудырады.

Шегірткелердің келуінен кейін егіннің өнімділігі күрт төмендеп, егістік жерлердің қолайсыздықтары ұлғаяды. Сонымен қатар, табиғи жәндіктер мен топырақтың экологиялық тепе-теңдігі бұзылуы мүмкін.

Шегірткемен күрес шаралары

Морокко шегірткесімен күресу көптеген елдер үшін өзекті мәселе болып табылады. Ауыл шаруашылығы министрліктері мен экология ұйымдары шегіртке популяциясының бақылауын күшейтіп, оларға қарсы химиялық және биологиялық әдістерді қолдануды қолға алуда. Шегірткеге қарсы ең кең тараған әдіс – инсектицидтерді қолдану. Алайда бұл әдіс қоршаған ортаға зиян келтіріп, табиғи жәндіктердің жойылуына әкелуі мүмкін.

Сондай-ақ, жаңа технологиялар мен биологиялық әдістер де дамып келеді. Бұл әдістер шегірткеге қарсы күресте экологиялық тұрғыдан таза әрі тиімді болуы мүмкін. Мысалы, шегірткелердің табиғи жаулары мен паразиттерін пайдалану немесе шегіртке популяциясын бақылау үшін ұшатын дрондарды қолдану сияқты жаңа тәсілдер қолға алынуда.

Қорытынды

Морокко шегірткесі ауыл шаруашылығына үлкен қауіп төндіретін зиянкес болып табылады. Оның популяциясының артуы мен таралуы көптеген елдерде экономикалық зиянға әкелуде. Шегіртке мәселесін шешу үшін әлем елдері жаңа инновациялық тәсілдерді қолдану мен экологиялық әдістерді дамытуға көңіл бөліп жатыр. Шегіртке популяциясын бақылауда ұстап, ауыл шаруашылығына зиян келтірмеу үшін тиімді стратегияларды әзірлеу қажет.

– Химиялық өңдеу бойынша мемлекеттік сатып алу конкурсын кейінге қалдырудың қажеті жоқ. Мердігер анықталып, қаңтар айының соңына дейін дайындық жұмыстары толық аяқталуы тиіс. Зиянкестен құтылудың жолы – бірлесіп, келісе отырып күресу. «Менен кетті, сізге жетті» деген ойдан аулақ болыңыздар. Әсіресе, аудандар, шекаралас алқаптарда қажет болған жағдайда көмекке жұмылуға дайын болыңыздар, – деді облыс әкімінің орынбасары.